Vừa qua, một runner không may mắn đã qua đời khi tham gia giải chạy bộ VnExpress Marathon Sparkling Quy Nhơn 2022. Bác sĩ Nguyễn Tiến Lộc – Bác sĩ điều trị tại Khoa Y học Thể thao, Viện Chấn thương Chỉnh hình – Bệnh viện Quân Y 175 nhận định nạn nhân có thể bị hội chứng Co thắt phế quản do tập thể dục. Vậy hội chứng này là gì và tại sao chúng ta lại mắc phải, nó có nguy hiểm hay không, hãy cùng tìm hiểu ngay dưới đây nhé.
Hội chứng co thắt phế quản do tập thể dục là gì ?
Co thắt phế quản do tập thể dục (Exercise-Induced Bronchoconstriction – EIB) là một thuật ngữ được được sử nhiều cho người bệnh hen suyễn do tập thể dục trong nhiều năm.
Các triệu chứng xuất hiện khi đường thở bị thu hẹp do hoạt động thể chất. Có tới 90% người bị hen suyễn mắc phải hội chứng này, tuy nhiên không phải ai mắc hội chứng này cũng bị hen suyễn.
Rất nhiều VĐV chạy bộ ưu tú đẳng cấp thế giới vẫn bị hội chứng co thắt phế quản do tập thể dục – bao gồm cả VĐV Olympic trong các môn thể thao như trượt tuyết, trượt băng nghệ thuật, khúc côn cầu trên băng. Hội chứng này không làm họ chùng bước và bạn cũng nên như vậy.
Các bác sĩ chuyên khoa dị ứng sẽ thực hiện một kế hoạch điều trị để giúp bạn quay trở lại việc tập luyện và không phải lo lắng khi thực hiện nó.
Dấu hiệu nhận biết hội chứng co thắt phế quản do tập thể dục
Nguyên nhân bị co thắt phế quản do tập thể dục là do cơ thể bị mất nước hoặc mất nhiệt hoặc do cả 2 vấn đề trên làm cho đường hô hấp của bạn hít nhiều không khí khô hơn. Các triệu chứng sẽ xuất hiện sau khi bạn tập thể dục vài phút và có thể kéo dài đến 10-15 phút sau khi bạn dừng tập luyện.
Bất cứ ai cũng có thể mắc phải hội chứng co thắt phế quản do tập thể dục này, đặc biệt là những người có cơ thể mất cân đối. Ở trẻ em, thở khò khè có thể là dấu hiệu đầu tiên của bệnh hen suyễn.
Các triệu chứng phổ biến của EIB gồm có
- Khó thở hoặc thở khò khè.
- Giảm sức bền
- Tức ngực
- Ho
- Bụng khó chịu
- Viêm họng
Các tác nhận gây kích ứng trong không như không liên quan đến thể thao như:
- Chorine khi đi bơi
- Ô nhiễm không khí khi chạy hoặc đạp xe
- Không khí lạnh
- Nhiệt độ không khí cao (ví dụ như tập Yoga nóng)
- Nước hoa, chất tẩy rửa hoặc mùi thiết bị mới cũng có thể là nguyên nhân.
Trước đây, người ta cho rằng khít thở không khí lạnh chính là nguyên nhân dẫn đến tình trạng EIB tồi tệ hơn, tuy nhiên hiện nay các nghiên cứu mới cho thấy không khí quá khô mới là lý do chứ không phải là nhiệt độ.
Không khí lạnh thường chứa ít độ ẩm hơn không khí nóng và hít khí khô nhanh và nhiều làm cho mất nước trong các ống phế quản, khiến chúng bị thu hẹp và làm hạn chế lưu thông khí gây khó thở.
Các môn thể thao đòi hỏi hoạt động liên tục hoặc được thực hiện trong thời tiết lạnh như chạy bộ, đạp xe, trượt tuyết…để có thể gây nên hội chứng này.
Cách chuẩn đoán co thắt phế quản do tập thể dục như thế nào?
Liệu bạn có mắc phải hội chứng EIB không? Đôi khi ngay cả vận động viên chuyên nghiệp cũng khó mà biết được. Chúng ta đều có những lúc gặp phải khó khăn khi hoàn thành các bài tập và các vận động viên thường không nghĩ đến EIB hay bệnh hen suyễn là nguyên nhân.
Các bác sĩ chuyên khoa dị ứng có thể xác định xem các triệu trứng của bạn có phải là do tập thể dục gây ra hay không, hay chỉ là do phản ứng với các tác nhân gây dị ứng trong không khí.
Để kiểm tra, các bác sĩ sẽ kiểm tra hồ sơ bệnh án của bạn bao gồm việc hỏi về người nhà có ai bị hen suyễn hay các chứng khó thở khác hay không. Bạn cũng sẽ phải cung cấp các thông tin chi tiết về lịch tập luyện của mình.
Để kiểm tra xem tập thể dục ảnh hưởng như thế nào đến hô hấp của bạn, bác sĩ chuyên khoa dị ứng có thể đo nhịp thở của bạn trước, trong và sau khi bạn chạy trên máy chạy bộ hoặc đạp xe tập thể dục. Trong quá trình kiểm tra, bạn sẽ thở vào một ống kết nối với khí kế, một thiết bị đo thể tích không khí hít vào và thở ra.
Trong một số trường hợp, các yếu tố môi trường có thể góp phần vào EIB. Những người trượt ván và chơi khúc côn cầu có thể bị ảnh hưởng bởi sự kết hợp của không khí khô, lạnh trong sân băng và các chất ô nhiễm từ máy tạo băng. EIB ở vận động viên chạy cự ly dài có liên quan đến việc tập thể dục trong môi trường nhiều chất gây dị ứng và ôzôn cao. Ngoài ra, không khí trong nhà có hàm lượng trichloramine cao, một hóa chất được sử dụng trong quá trình khử trùng bằng clo trong hồ bơi, có liên quan đến bệnh hen suyễn và EIB ở người bơi.
Điều trị co thắt phế quản do tập thể dục như thế nào?
Các loại thuốc được sử dụng để điều trị bệnh hen suyễn cũng được sử dụng để ngăn ngừa và điều trị các triệu chứng EIB. Chúng thường được dùng qua ống hít, mặc dù một số loại có sẵn ở dạng viên nén.
- Thuốc giãn phế quản tác dụng ngắn: có thể giúp ngừng các triệu trứng ngay lập tức. Thuốc có thể được dùng trước khi bắt đầu tập luyện 15-30 phút để ngăn ngừa triệu chứng xảy ra trong 3-4 giờ. Các loại thuốc này rất hiệu quả để điều trị hoặc ngăn ngừa co thắt phế quản do tập thể dục. Nếu bạn sử dụng mà không cải thiện, hãy lập tức thông báo với bác sĩ của bạn biết.
- Corticoid dạng hít: được sử dụng hằng ngày và cần phải được bác sĩ kê đơn, chúng giúp làm giảm hẹp và viêm ống phế quản. Có thể mất 2-4 tuần để các loại thuốc này đạt hiệu quả cao nhất.
- Thuốc giãn phế quản tác dụng dài: được sử dụng qua đường uống từ 20-60 phút trước khi tập thể dục giúp ngăn ngừa triệu chứng trong 10-12 giờ và chỉ nên được dùng kết hợp với Corticoid dạng hít.
- Montelukast là một chất ức chế thụ thể leukotriene, cũng được sử dụng để giúp ngăn ngừa các triệu chứng của EIB.
Các vận động viên trước khi sử dụng các loại thuốc này cần kiểm tra với BTC giải để chắc chắn rằng bạn được phép sử dụng chúng khi tham gia thi đấu.
Các biện pháp khác để làm giảm triệu chứng của EIB gồm
- Làm nóng cơ thể bằng việc khởi động 15 phút trước khi bắt đầu thực hiện bài tập cường độ cao
- Che miệng và mũi của bạn khi tập trong thời tiết lạnh
- Cố gắng hít thở bằng mũi trong thời tiết lạnh khi tập luyện để không khí được làm ấm trước khi vào phổi.
- Tránh các tác nhân gây bệnh bằng cách thay đổi thói quan của bạn
- Nên thảo luận với bác sĩ của bạn về các loại thuốc được sử dụng cả kê đơn lẫn không kế đơn, luôn hợp tác với bác sĩ để có thể có kế hoạch phòng tránh và xử lý hội chứng co thắt phế quản do tập thể dục tốt nhất.
